Aktualna sytuacja związana z produkcją świń w Wietnamie

Ważenie prosiąt podczas testów Tonisity Px prowadzonych przez APHARMA w Wietnamie

W ciągu ostatnich 30 lat Wietnam przekształcił się z jednego z najbiedniejszych krajów Azji w "gospodarkę wschodzącą", a w tym czasie konsumpcja żywności, w tym mięsa, znacznie wzrosła. Podczas gdy typowy wietnamski posiłek opierał się na ryżu i warzywach, a mięso było spożywane tylko przy specjalnych okazjach, obecnie mięso jest normalnym składnikiem każdego posiłku. Wietnamczycy jedzą obecnie cztery razy więcej mięsa niż 30 lat temu. W 2021 r. spożycie wieprzowiny na mieszkańca Wietnamu wyniosło około 26 kilogramów. Przewiduje się, że popyt będzie nadal rósł do 37,5 kg do 2027 r. i powinien rosnąć szybciej niż lokalna produkcja. Podczas gdy część wietnamskiej wieprzowiny jest eksportowana m.in. do Chin, Hongkongu i Laosu, kraj ten powinien pozostać importerem netto, przynajmniej w perspektywie krótkoterminowej. Obecnie Brazylia i Rosja są głównymi dostawcami mięsa wieprzowego do Wietnamu.

Wietnam jest znaczącym graczem na światowym rynku wieprzowiny. Jego produkcja wzrosła ponad dwukrotnie w latach 1975-2000, a w ciągu następnych 20 lat ponownie wzrosła ponad 4-krotnie w wyniku wzrostu liczby ludności, rozwoju gospodarczego i urbanizacji. Po Chinach, Wietnam zajmuje drugie miejsce w Azji i znajduje się w pierwszej dziesiątce na świecie pod względem produkcji wieprzowiny. Jednak w ostatnich latach wietnamski przemysł trzody chlewnej stanął w obliczu wyzwań, takich jak afrykański pomór świń (ASF) i pandemia Covid-19.

Różnorodne wyzwania

Od lutego 2019 r. ASF miał znaczący wpływ na wietnamski przemysł wieprzowiny. Przed wybuchem epidemii produkcja krajowa dostarczała ponad 95% spożywanej wieprzowiny. W ciągu kilku miesięcy choroba rozprzestrzeniła się na 63 miasta i prowincje; w latach 2019-2021 około 6 milionów świń (ponad 20% całkowitej populacji świń) zostało poddanych ubojowi lub padło z powodu choroby. Ponad 90% ognisk zaobserwowano w małych i średnich gospodarstwach o słabych praktykach w zakresie bezpieczeństwa biologicznego, a ponad milion rolników wycofało się z działalności. Jednak od roku AVAC Vietnam Joint Stock Company, wietnamska firma należąca do AGROUP, która zajmuje się również dystrybucją produktów Tonisity dla trzody chlewnej, testuje ponad 700 000 dawek szczepionki przeciwko ASF w 32 prowincjach i miastach. Wyniki testów są bardzo obiecujące i wykazują skuteczność na poziomie 95%, gdy są podawane świniom w wieku od 8 do 10 tygodni.

Podobnie jak w innych krajach, ogniska ASF w Wietnamie przyspieszyły proces restrukturyzacji przemysłu trzody chlewnej, prowadząc do rozwoju komercyjnych i nowoczesnych gospodarstw trzody chlewnej oraz zmniejszenia liczby rodzinnych, małych gospodarstw. Pomimo trudności epidemia ASF doprowadziła do inwestycji w poprawę jakości gospodarstw pod względem wielkości, genetyki, technologii i bezpieczeństwa biologicznego, co doprowadziło do lepiej zorganizowanego i wydajniejszego sektora. Podczas gdy produkcja staje się coraz lepiej zarządzana, przetwórstwo i marketing nie są wciąż na to gotowe. W Wietnamie działa 1 300 dużych rzeźni, ale zajmują się one głównie bydłem i drobiem. Istnieje również 24 655 małych ubojni, ale mniej niż 5 000 spełnia wymogi higieny i bezpieczeństwa.

Wietnamscy konsumenci są coraz bardziej zainteresowani zdrowiem, pochodzeniem, bezpieczeństwem żywności i odpowiedzialnym stosowaniem antybiotyków. Wietnam ma jedną z najszybciej rozwijających się klas średnich na świecie, która do 2030 roku powiększy się o 36 milionów osób. Od tej części populacji oczekuje się większego popytu na produkty wyższej jakości, zdrowsze i bardziej zrównoważone. Trend ten jest już widoczny wraz z pojawieniem się unikalnych produktów, takich jak "świnie karmione bananami" od Bapi HAG, "wegetariańska wieprzowina" od BaF Meat czy "ziołowa wieprzowina" proponowana przez SagriFood.

Ponadto władze lokalne zaczynają wdrażać strategie i przepisy mające na celu zmniejszenie zanieczyszczenia. Według raportu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2020 r. rolnicy zużywają około 30-40 litrów wody na świnię dziennie do chłodzenia i czyszczenia, a fermy trzody chlewnej generują 300 milionów metrów sześciennych brudnej wody rocznie, wytwarzając prawie 70% ścieków generowanych przez wietnamski przemysł hodowlany. Zgodnie z planem, w 2025 r. wszystkie gospodarstwa hodowlane muszą zostać przeniesione z obszarów mieszkalnych i zgrupowane w specjalnych strefach, jeśli chcą kontynuować swoją działalność.

Kolejnym wyraźnym wyzwaniem dla wietnamskiego przemysłu trzody chlewnej była pandemia Covid-19. W 2021 r. poważnie zakłóciła ona łańcuch dostaw wieprzowiny, powodując gwałtowny spadek popytu na wieprzowinę i spadek cen. Rolnicy mieli nadzieję, że po zniesieniu blokad ceny wieprzowiny odbiją w górę. Jednak nawet jeśli Wietnam powrócił do "nowej normalności", ceny świń nadal spadały. W lipcu 2022 r. nastąpił krótki wzrost cen, po którym nastąpił kolejny spadek. Sytuację pogorszyły również wysokie ceny pasz.

Co nie mniej ważne, Wietnam musi polegać na imporcie zbóż, takich jak kukurydza i pszenica, aby wspierać rosnącą produkcję mięsa. Wietnam jest największym importerem kukurydzy w Azji Południowo-Wschodniej i piątym największym nabywcą na świecie, a jego głównymi dostawcami surowców do produkcji pasz dla zwierząt są Argentyna i Brazylia. Wietnam jest zatem zależny od cen na rynkach światowych, a ich niedawne wahania spowodowały wzrost kosztów produkcji, zmniejszając zyski przedsiębiorstw i spółdzielni. Niektórzy wiodący lokalni gracze, tacy jak Hoa Phat Group, Dabaco, Masan i BaF, w pierwszym kwartale 2023 roku odnotowali straty.

Struktura branży

Na dzień dzisiejszy ASF nadal wpływa na wietnamski przemysł trzody chlewnej. W 2023 r. odnotowano ponad 100 przypadków, a od 2019 r. w każdym mieście lub prowincji w kraju odnotowano co najmniej jeden przypadek. Liczba loch w Wietnamie wynosiła blisko 4 miliony w 2018 roku, a około 83% gospodarstw trzody chlewnej miało 10 świń lub mniej. W zależności od źródła informacji, w 2019 r. populacja loch zmiejszyła się o 35 do 45%. Według oficjalnych danych, w marcu 2023 r. Wietnam miał całkowitą populację 24,66 mln świń, a liczbę loch szacuje się na około 2,2 mln sztuk.

Liczba gospodarstw trzody chlewnej spadła bardzo szybko w ciągu ostatnich dziesięciu lat: z 10 milionów spadła do 4 milionów przed ASF. Trzy lata później w Wietnamie jest 2 miliony gospodarstw hodujących świnie. Około 65% świń jest hodowanych w Wietnamie Południowym, a 35% w Północnym.

Jedną z cech charakterystycznych wietnamskiego przemysłu trzody chlewnej jest ważna rola odgrywana przez przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym (FIE). W przeszłości FIE posiadały około 30 procent całkowitej populacji świń, pozostawiając pozostałe 70 procent prywatnym gospodarstwom domowym i wietnamskim przedsiębiorstwom. Jednak w 2023 r. udział FIE w rynku wzrósł do 43 procent. Reszta pogłowia trzody chlewnej jest dzielona między prywatne gospodarstwa domowe (38%) i wietnamskie przedsiębiorstwa (19%). Ta zmiana własności ma również wpływ na sposób ustalania cen trzody chlewnej: prywatne gospodarstwa domowe tracą swoją władzę.

Według danych zebranych przez zespół Tonisity, jeśli weźmiemy pod uwagę 20 największych graczy, reprezentujących populację loch wynoszącą około 700 000 sztuk, okazuje się, że tylko 21% jest własnością 11 wietnamskich przedsiębiorstw (patrz ryc. 1). Oznacza to, że tylko 9 FIE posiada ponad pół miliona loch i wszystkie należą do pierwszej 10.

Ryc. 1: Rozkład populacji loch wśród 20 największych podmiotów w Wietnamie

Koszty produkcji i ceny

Jak pokazano na ryc. 2, prawie 70% kosztów produkcji świni gotowej do uboju stanowi pasza. Całkowity koszt wynosi około 48.000 VND za kg (1,9 € za kg). Duże firmy mają dodatkowe koszty (weterynarze, sprzedaż i marketing...), a ich "opłata za zarządzanie" zwiększa koszty o około 10%.

Należy zauważyć, że prawie 10% całkowitego kosztu jest związane ze stratami spowodowanymi śmiertelnością. Niestety, jest to scenariusz "idealny". Wybuchy ASF i epidemicznej biegunki świń (PED) oznaczają, że straty mogą być znacznie wyższe.  W latach 2021 i 2022 ogniska choroby dotykały głównie małe gospodarstwa, ale teraz wpływają również na duże gospodarstwa. Śmiertelność może osiągnąć 100% z powodu uboju interwencyjnego. Ze względu na ten czynnik szacuje się, że średni koszt produkcji drobnych rolników waha się od 55 000 do 60 000 VND za kilogram wieprzowiny.

Ryc. 2: Podział kosztów produkcji świni o wadze żywej 120 kg w Wietnamie (maj 2023 r.)

Na początku 2023 r. ceny sprzedaży były poniżej kosztów produkcji, a producenci tracili pieniądze. Koszt wyprodukowania jednego prosięcia wynosił około 1,1 miliona VND, podczas gdy ceny prosiąt były niższe niż 1 milion. Od listopada 2022 r. do stycznia 2023 r. ceny tuczników wynosiły około 48 000 VND/kg, a od stycznia do marca zaczęły rosnąć do około 51 000 VND - pozwalając na bardzo mały zysk w "idealnym" scenariuszu produkcyjnym. Od kwietnia 2023 r. ceny powróciły do normy. Pod koniec czerwca wahają się od 60 000 do 63 000 VND za kg, w zależności od obszaru.

Perspektywy na resztę roku są optymistyczne. Eksperci uważają, że koszty paszy będą stopniowo spadać w drugiej połowie 2023 r., a wydajni producenci trzody chlewnej powinni być w stanie wygenerować lepsze marże w tym roku. Przewidują, że średnia cena żywca wieprzowego w 2023 r. osiągnie 59 000 VND za kilogram, dzięki zmniejszonej podaży i sile nabywczej, która ponownie rośnie po ponownym otwarciu gospodarki.